UK ගෙවත්තට ගස් තුනක්

ගස් තුනයි, සතුටු වත්තයි: අපේම කියලා දැනෙන ගෙවත්තක්.

අපි UK වල අලුතින් හදපු ගෙදරට ආපු දවස්වල, ගෙවත්ත තිබුණේ හරියට බ්‍රෝෂරයක පින්තූරයක් වගේ - පිළිවෙලයි, කොළ පාටයි, ඒත් කිසිම විශේෂත්වයක් නැහැ. අපිට නම් ඒක දැනුනේ, ලස්සන කතාවක් ලියන්න ඉඩ තියලා සුදු කොලයක් දුන්නා වගේ.

අපිට ඕන වුණේ නිකම්ම නිකන් පැල ටිකක් හිටවන්න විතරක් නෙවෙයි. අපිට ඕන වුණේ:

• ලංකාවෙ වගේ වැහි කාලේ, පායන කාලේ විතරක් නෙවෙයි, මෙහෙ තියෙන සෘතු හතරේදීම ජීවයෙන් පිරුණු තැනක් හදාගන්න.
• ලංකාවෙදි වගේ අඹ ගෙඩියක්, පේර ගෙඩියක් කඩාගන්නවා වගේ, මෙහෙදි වෙනස්ම පළතුරක් හරි කමක් නෑ, ගහෙන් කඩලා කන්න පුළුවන් වත්තක්.
• අසල්වැසියන් එක්ක ගස් ගැන ප්‍රශ්න ඇති කරගන්නේ නැතුව, අපේ කාර්යබහුල බ්‍රිතාන්‍ය ජීවිතයට පාටකුයි, සැනසීමකුයි ගේන තැනක්.

සති ගාණක් තිස්සේ ගෙවතු මධ්‍යස්ථාන (garden centres) වල ඇවිදලා, මෙහෙ ගෙවතු වගා කරන අපේ ලංකාවේ අය එක්ක කතා කරලා, පොඩි ඉඩක ගස් හිටවන හැටි ගැන කියවලා, අපි අන්තිමට අපේ වත්තට ගැලපෙනම තුන් කට්ටුව තෝරගත්තා: ඇමලැන්කියර් (Amelanchier), ඒසර් පාර්මාටම් (Acer palmatum) සහ කුරු ඇපල් ගහක් (dwarf apple tree).

🌸 ඇමලැන්කියර් – අපේ වත්තේ සුපිරි තරුව

ඇමලැන්කියර් කියන්නේ පොඩි වත්තකට නියමෙටම ගැලපෙන, හරිම වැඩකාර ගහක්. වසන්ත කාලෙට මේකේ සුදු පාට මල් පිරෙනවා. ගිම්හානය පටන් ගනිද්දිම, ගහෙන් කඩලා කන්න පුළුවන් රස ගෙඩි හැදෙනවා. මේවා හරියට අපේ රටේ තිබ්බ නෙල්ලි, මෝර වගේ පොඩි, පැණි රස ගෙඩි ජාතියක්. සරත් සෘතුවේදී කොළ ටික තැඹිලි සහ රතු පාටට හැරෙනවා, ඒකෙන් UK වල අළු පාට දවසක් උනත් ලස්සන වෙනවා.

මේ ගහේ අතු බෙදෙන විදිහ නිසා හොඳට ඉර එළිය වත්තට වැටෙනවා, ඒ නිසා වත්ත කවදාවත් අඳුරු වෙන්නේ නෑ. මුල් පවා ගැඹුරට යන්නේ නැති නිසා හරිම පිළිවෙලයි.

🍁 ඒසර් පල්මෙටම් (ජැපනීස් මේපල්) – වත්තට ලස්සන ගේන කලා නිර්මාණයක්

ජපන් මේපල් ගහ තමයි අපේ වත්තේ "wow" factor එක. මේකේ පළතුරු හැදෙන්නේ නැති උනාට, මේක වත්තට ගේන්නේ කලාත්මක ලස්සනක්. ඒකේ කොළ හරිම සියුම්, වසන්තයේ කොළ, රතු පාටින් පටන් අරන් සරත් සෘතුවේදී රත්තරන් පාටටයි, තද රතු පාටටයි හැරෙනවා.

ලංකාවේ සදාහරිත ගස් කොළන් වලට පුරුදු වෙලා ඉන්න අපිට, අවුරුද්ද පුරාම පාට වෙනස් කරන ගහක් කියන්නේ පුදුම දෙයක් වගේ. ඒ වගේම, මේක හිමින් වැවෙන, පිළිවෙල ගහක් නිසා UK වල පොඩි ගෙවත්තක උනත් නඩත්තු කරන්න හරිම ලේසියි.

🍏 කුරු ඇපල් ගහ – අපේ පවුලේ රස කෑම

අපේ කුරු ඇපල් ගහ තමයි පවුලේ හැමෝගෙම සතුට. M27 වගේ පොඩි මූල් පද්ධතියක් තියෙන නිසා, ගහ ලොකු වෙන්නේ නැතුව, අතට අහුවෙන උසකට තියෙනවා. පොඩි අත් වලටත් ලේසියෙන්ම ඇපල් කඩාගන්න පුළුවන්. සරත් සෘතුවේදී දවස් ටිකක් සීතල වෙද්දී, කූරුස් ගාන, පැණි රස ඇපල් කන්න ලැබෙයි.

ඇත්ත, මේක ලංකාවෙ වගේ ජම්බු ගෙඩියක් හරි, අනෝදා ගෙඩියක් හරි වත්තෙන් කඩාගන්නවා වගේ නෙවෙයි. ඒත්, අපි කොහේ හිටියත්, තමන්ම වවාගත්ත පළතුරක් කන එකේ පුදුම සතුටක් තියෙනවා.

🌱 අපි මේවා හිටවන්නේ කොහොමද?

[Insert step-by-step planting illustration showing bottomless container method]

අපි හැම ගහක්ම හිටවන්නේ පතුල නැති ලොකු බාල්දියක් වගේ දෙයක් පොළොවේ හිටවලා, ඒක ඇතුළේ. මේ ක්‍රමය නිසා ගස් වල මුල් පැතිරිලා ගිහින් මිදුලේ ටයිල් අස්සෙන් උඩට එන එක, අල්ලපු වැට පහු කරගෙන යන එක වගේ දේවල් නවතිනවා. ඒ වගේම වැහි වතුර ස්වභාවිකවම පොළවට උරාගන්නත් ඉඩ ලැබෙනවා.

අපි වැටේ ඉඳන් සෙන්ටිමීටර 70ක් විතර ඉඩ තියලා, හිටවන වළට හොඳට කොම්පෝස්ට් දාලා, පළවෙනි අවුරුද්දේ සැර පොහොර දාන්නේ නැතුව ඉන්නවා. එතකොට මුල් වලට හිමින් සැරේ තමන්ගේ පාඩුවේ පැළපදියම් වෙන්න පුළුවන්.

💡 අපේ සත්කාර සැලැස්ම

• ගහේ ප්‍රමාණය සහ හැඩය පාලනය කරන්න අවුරුද්දකට සැරයක් පොඩි කප්පාදුවක්.
• වසන්තයට පසේ තෙතමනය රඳවගන්න සහ වල් පැල එන එක අඩු කරන්න ගහ මුලට මල්ච් (mulch) තට්ටුවක් දැමීම.
• පළවෙනි ගිම්හාන දෙකේදී (විශේෂයෙන්ම UK වල තියෙන අනපේක්ෂිත රස්නේ දවස් වලට) නිතරම වතුර දැමීම.
• ගිම්හානය පටන් ගනිද්දී ඇපල් ගහට පලිබෝධ හානි එනවද කියලා බලන එක.

🌿 අපේ හීනය

තව අවුරුදු දෙක තුනකින් අපි මවාගන්න දේ තමයි මේ:

• වසන්තයේ උදේට, මල් පෙති හුළඟට පාවෙලා යන ලස්සන.
• ගිම්හානයේ දවල්ට, අපේ පොඩි එකත් එක්ක බෙරි, ඇපල් කඩන හැටි.
• සරත් සෘතුවේ හවස් වරුවක, වැට මායිම රතු සහ රන්වන් පාටින් දිලිසෙන හැටි.
• ශීත ඍතුවේදී උනත්, වත්තට හැඩයක් සහ ජීවයක් දෙන ගස් වල දළ සටහන්.

මේක තමයි බ්‍රිතාන්‍ය සෘතු එක්ක මුසු වුණු අපේ ලංකාවේ උණුසුම. මේකෙන් තේරෙන්නේ, අපි කොහේ හිටියත් "ගෙදර" කියන හැඟීම අපිටම වවාගන්න පුළුවන් දෙයක් කියන එකයි.